500 000 in scientific notation

Unexpected Factorial

2016.02.23 02:19 ReverseCold Unexpected Factorial

This subreddit is for posting when people are talking numbers, and type a number followed by an ! - making it a factorial. This is unexpected, so people usually say /unexpectedfactorial and post it here. Read the rules in the sticky.

[link]

2013.12.11 04:25 craigatron DogeMarket

buy and sell things with dogecoin! Read the sidebar to avoid scammers

[link]

2013.07.10 22:21 Dvdrummer360 Medical Questions

Having a medical issue? Ask a doctor or medical professional on Reddit! All flaired medical professionals on this subreddit are verified by the mods.

[link]

2023.06.02 09:41 Turbulent-Pair2189 #闫丽梦 Yan Limeng and Guo Wengui as anti-communist swindlers

Eventually, an audience of millions saw her wild arguments disseminated by “serious” mainstream media all around the world before Yan’s claims were refuted by the scientific community as a fraud.

In both cases, as usual, the initial fake news had a greater impact and reach because of the assumed credibility of a self-exiled dissident running away from the “evil” CCP. Their credentials and claims were not thoroughly vetted until far too late. Anti-China news has come to be digested with gusto by Western audiences. Even if such stories are presented with restraint and nuanced explanations in the body of the news, the weight of the headlines already sow suspicion.

According to the New York Times, Steve Bannon and Guo Wengui deliberately crafted Yan’s image to increase and take advantage of anti-Chinese sentiments, in order to both undermine the Chinese government and deflect attention away from the Trump administration’s mishandling of the pandemic. These fake news stories still resonate today. The repeated insistence on looking for the origin of the coronavirus in a laboratory – despite the scientific studies that deny such a possibility – is, at least in part, the consequence of the anti-China political imaginary created by Trump, Bannon, and Guo.

submitted by Turbulent-Pair2189 to u/Turbulent-Pair2189 [link] [comments]

2023.06.02 09:40 No-Competition838 If You Invested ₹1,000 In Bitcoin A Year Ago, Here's How Much You'd Have Right Now

submitted by No-Competition838 to IndiaMarketNews [link] [comments]

2023.06.02 09:40 AutoModerator [Download Course] Jonathan Montoya – Freedom Accelerator (Genkicourses.site)

Get the course here: [Download Course] Jonathan Montoya – Freedom Accelerator (Genkicourses.site)
Our website: https://www.genkicourses.site/product/freedom-accelerato

What You Get:

The Freedom Accelerator Program – Start & Grow Your Affiliate Stacking Ecosystem

A Home-Study Program Designed To Take You From Fast Startup To Massive Scaling…
Inside The Freedom Accelerator Program Is Everything You Need To Start Your New Online Affiliate Marketing Business Using My Unique Affiliate Stacking Ecosystem Method…

The 5-Hour Fast-Start – A Done-For-You Funnel To Start Promoting A High-Converting Offer

A Done-For-You Product & Funnel To Start Promoting Right Away…

BONUSES:

TikTok 0 To 10K Blueprint – Get Your First 1,000 Followers In 24 Hours

In This Bonus, I’m Going To Reveal My Favorite Way To QUICKLY Get To 1k Followers, 100+ Done-For-You Short Video Templates That Have Proven To Go Viral…
I’ll Show You The Only 5 Types Of Videos You’ll Ever Need…
And I’m Going To Give You A Detailed Calendar Showing
What Types Of Videos To Post When…

Top 15 Affiliate Stacking Niches – How To Find Hundreds Of High-Converting Offers

My Expert Team And I Hand-Picked & Researched The TOP 15 Niches For YOU…
Each Of These Niches Are Proven To Convert For Affiliate Traffic, So You Can Start Building Passive Income Quickly…

Case Study: Daniel Chou’s 6-Figure Formula – Discover The Secrets Behind 6-Figure Business

When It Comes To Making Money With Affiliate Stacking Ecosystem, You Can Learn A Lot From Someone Who… Went From -$35,000 In Debt (And Sued By AMEX) To Now Making $20,000 – $30,000 Per Month!!
He Took My System And, On Top Of It, Developed His Own Secret System For Profiting On Facebook…

Spilling The Secrets Of Reels – Get More Views From The Videos You Already Made

To Help You Get Results With Reels, I’m Bringing Someone Who Got 1 MILLION Followers Using Them – Joshua Smith…
Inside This Course, Joshua Will Show You His Strategies & Secrets For Turning FB Reels And Your Personal Profile Into An Absolute Traffic And Profit Goldmine…

Instant Business In 90 Minutes – Pick One Of 10 More Done-For-You Offers To Promote

I’m Going To Give You At Least 3 More Affiliate Stacking Business Models You Can QUICKLY Get Started With…

Crypto Affiliate Stack
Real Estate Affiliate Stack
Weight Loss Affiliate Stack

@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

If you're wondering why our courses are priced lower than the original prices and are feeling a bit suspicious (which is understandable), we can provide proof of the course's contents. We can provide a screenshot of the course's contents or send you a freebie, such as an introduction video or another video from the course, to prove that we do have the course. Should you wish to request proof, we kindly ask you to reach out to us.
Please be aware that our courses do not include community access. This is due to the fact that we do not have the authority to manage this feature. Despite our desire to incorporate this aspect, it is, unfortunately, unfeasible.
Explore affordable learning at Genkicourses.site 🎓! Dive into a world of quality courses handpicked just for you. Download, watch, and achieve more without breaking your budget.

submitted by AutoModerator to GenkiCoursesDotSite [link] [comments]

2023.06.02 09:40 AutoModerator [Download Course] Iman Gadzhi – 6 Figure SMMA (Genkicourses.site)

Get the course here: [Download Course] Iman Gadzhi – 6 Figure SMMA (Genkicourses.site)
Our website: https://www.genkicourses.site/product/iman-gadzhi-6-figure-smma/

This course outlines the systems and secrets I used to make over $300,000+ in my first year with entrepreneurship
While I was still 17 years old…
And was also a high school dropout…
So what’s your excuse? It’s time to crush it.
I want you to take a moment and imagine a world where you could…
Never worry about money ever again. Build a six figure marketing agency and the best part? it’s a reality that all of my students are living RIGHT NOW. Take care of your family & loved ones. Yeah… this is something close to my heart. My marketing agency finally allowed me to take care of my mom and the people who believed in me when I had nothing. Travel the world, anytime! Yes… that’s right. After this course you will have the location freedom to travel anywhere in the world you want!

@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

If you're wondering why our courses are priced lower than the original prices and are feeling a bit suspicious (which is understandable), we can provide proof of the course's contents. We can provide a screenshot of the course's contents or send you a freebie, such as an introduction video or another video from the course, to prove that we do have the course. Should you wish to request proof, we kindly ask you to reach out to us.
Please be aware that our courses do not include community access. This is due to the fact that we do not have the authority to manage this feature. Despite our desire to incorporate this aspect, it is, unfortunately, unfeasible.
Explore affordable learning at Genkicourses.site 🎓! Dive into a world of quality courses handpicked just for you. Download, watch, and achieve more without breaking your budget.

submitted by AutoModerator to BestCourses02 [link] [comments]

2023.06.02 09:40 AutoModerator [Download Course] Dan Wardrope – Click & Deploy Sales Android (Genkicourses.com)

Get the course here: [Download Course] Dan Wardrope – Click & Deploy Sales Android
Our website: https://www.genkicourses.site/product/dan-wardrope-click-deploy-sales-android/

Generate Leads That Lock Out Your Competitors & Have Clients Begging For More, With A ChatGPT Fueled Sales-Android

What You Get:

First-class leads that lock out your competitors, with our AI-fuelled double opt-in.
Industry-leading CPL’s and 24/7 lead gen campaigns with the Click and Deploy Sales Android
The Offer spinner that turns fence-sitters into 1,000 leads per week clients, with our client-ready templates.

submitted by AutoModerator to HQ_Courses_2023 [link] [comments]

2023.06.02 09:40 AutoModerator [Download Course] Mateusz Rutkowski – New Money Blueprint (Genkicourses.com)

Get the course here: [Download Course] Mateusz Rutkowski – New Money Blueprint
Our website: https://www.genkicourses.site/product/mateusz-rutkowski-new-money-blueprint-2/

LEARN FROM SOMEONE MAKING REAL MONEY…

Exactly how I started a multi-million dollar business from my bedroom.
In this course, I don’t talk about regurgitated strategies that should work “in theory” and “mindset” like most. Instead, we go through step by step and build a real live Shopify store that does over $350,000 in the first month of being live (profitable right from the get-go). I explain everything along the way and talk about how I scale much further from there!

@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

If you're wondering why our courses are priced lower than the original prices and are feeling a bit suspicious (which is understandable), we can provide proof of the course's contents. We can provide a screenshot of the course's contents or send you a freebie, such as an introduction video or another video from the course, to prove that we do have the course. Should you wish to request proof, we kindly ask you to reach out to us.
Please be aware that our courses do not include community access. This is due to the fact that we do not have the authority to manage this feature. Despite our desire to incorporate this aspect, it is, unfortunately, unfeasible.
Explore affordable learning at Genkicourses.site 🎓! Dive into a world of quality courses handpicked just for you. Download, watch, and achieve more without breaking your budget.

submitted by AutoModerator to TheCoursesCommunity [link] [comments]

2023.06.02 09:40 AutoModerator [Download Course] Sabri Suby – Quantum Growth (Genkicourses.com)

Get the course here: [Download Course] Sabri Suby – Quantum Growth
Our website: https://www.genkicourses.site/product/sabri-suby-quantum-growth/
If you're wondering why our courses are priced lower than the original prices and are feeling a bit suspicious (which is understandable), we can provide proof of the course's contents. We can provide a screenshot of the course's contents or send you a freebie, such as an introduction video or another video from the course, to prove that we do have the course. Should you wish to request proof, we kindly ask you to reach out to us.
Please be aware that our courses do not include community access. This is due to the fact that we do not have the authority to manage this feature. Despite our desire to incorporate this aspect, it is, unfortunately, unfeasible.

The Truth About Getting More Clients Than Any Sane Person could Handle (Even In Today’s Turbulent Economy)

Revealed: The exact 5-step ‘selling system’ we use to flood businesses with 50+ high-value dream clients in 42-days or less (even during a recession).

submitted by AutoModerator to AnyCourseHere [link] [comments]

2023.06.02 09:40 Scared_Succotash505 Apple Inc. Conspiracy Theories!

Planned Obsolescence: This theory suggests that Apple deliberately designs its products with a limited lifespan to force customers to upgrade to newer models. Some people claim that software updates slow down older devices to encourage users to purchase newer ones. However, Apple has stated that software updates aim to improve performance, fix bugs, and enhance security rather than intentionally slow down devices.
Secret Backdoors: There have been claims that Apple builds secret backdoors or surveillance mechanisms into their devices to provide governments or intelligence agencies with unauthorized access to user data. Apple has consistently denied these allegations and has publicly emphasized its commitment to user privacy and encryption.
Health Hazards: Some conspiracy theories propose that Apple devices, such as iPhones and MacBooks, emit harmful radiation or electromagnetic waves that can cause health issues like cancer. However, numerous scientific studies and regulatory bodies have consistently found no conclusive evidence linking Apple devices or similar electronics to harmful health effects.
Suppression of Innovation: This theory suggests that Apple actively suppresses or acquires innovative technologies that could potentially disrupt its product lineup. Critics argue that Apple's dominance in the tech industry leads to reduced competition and stifled innovation. However, it's important to note that Apple has a history of acquiring companies to incorporate their technology into its products, which is a common practice across various industries.
Apple and Illuminati: Some conspiracy theories connect Apple to the Illuminati or other secret societies, claiming that the company's logo, product designs, and marketing strategies contain hidden occult symbolism. These theories lack substantiated evidence and are largely speculative.
Forced Apple Accessories: This theory suggests that Apple intentionally designs its devices with proprietary connectors and accessories to increase profits. Critics argue that Apple's exclusive use of Lightning cables and connectors, as well as the removal of the headphone jack from iPhones, is a deliberate strategy to force customers to purchase expensive Apple-branded accessories. However, Apple has stated that these decisions are made to advance technology, improve user experience, and enhance device features.
Apple and Planned Leaks: Some conspiracy theories propose that Apple intentionally leaks information about upcoming products to generate hype and manipulate the media. The idea is that Apple strategically controls the release of rumors and leaks to maintain interest and create buzz before major product launches. While leaks do occur in the tech industry, it's challenging to substantiate claims of deliberate manipulation by Apple.
Hidden Features: This theory suggests that Apple intentionally hides certain features or capabilities within its devices, which can only be accessed through secret codes or hacks. Conspiracy theorists claim that Apple does this to maintain control over the user experience and artificially extend the life cycle of its products. However, software updates and product documentation often introduce new features, and any claims of hidden capabilities are typically speculative and unsupported.
Apple and Mind Control: Some far-fetched theories propose that Apple devices and software are designed to manipulate and control the minds of users. These theories often involve references to subliminal messages or hidden mind-altering technologies embedded within Apple products. However, such claims lack scientific evidence and are generally regarded as baseless.
Apple and the New World Order: This theory suggests that Apple is part of a global conspiracy to establish a New World Order, a secretive global government that controls world events and suppresses individual freedoms. Proponents of this theory claim that Apple's products and services are used to gather vast amounts of personal data for surveillance purposes and to manipulate public opinion. However, there is no substantial evidence to support these claims, and they are often associated with broader conspiracy narratives.
Apple and Forced iCloud Storage: Some conspiracy theories propose that Apple intentionally limits the storage capacity of its devices to push users towards purchasing additional iCloud storage. According to this theory, Apple restricts local storage options to drive revenue from monthly iCloud subscription fees. However, Apple's storage decisions are influenced by various factors, including design considerations, cost, and synchronization capabilities, rather than a deliberate scheme to force users into paid subscriptions.
Apple and Government Collaboration: This theory suggests that Apple collaborates with governments and intelligence agencies to provide them with direct access to user data. Conspiracy theorists argue that Apple's strong encryption and privacy measures are merely a façade, and the company secretly cooperates with authorities. However, Apple has consistently emphasized its commitment to user privacy and has engaged in legal battles to protect encryption and resist government pressure to weaken security.
Apple and Corporate Espionage: This theory proposes that Apple engages in corporate espionage to gain a competitive advantage in the technology industry. Some claim that Apple covertly gathers intelligence on its competitors, including their product plans, designs, and technologies, in order to stay ahead. However, accusations of corporate espionage require substantial evidence, and such claims against Apple are largely speculative.
Apple and Mind Reading Technology: This far-fetched theory suggests that Apple is secretly developing mind-reading technology embedded within its devices. Proponents of this conspiracy claim that Apple's advancements in biometric authentication, such as Touch ID and Face ID, are stepping stones towards accessing and manipulating users' thoughts and emotions. However, mind-reading technology remains purely speculative, and there is no credible evidence to support these claims.
Apple and Energy Consumption: This theory suggests that Apple deliberately designs its devices to consume excessive amounts of energy, contributing to environmental degradation and climate change. Critics argue that Apple's focus on slim and lightweight designs compromises energy efficiency, resulting in increased power consumption. However, Apple has made efforts to improve energy efficiency in its products and has set environmental goals to reduce its carbon footprint.
Apple and Chip Performance: Some conspiracy theories propose that Apple intentionally limits the performance of its devices to prevent them from outperforming their competitors. Proponents argue that Apple artificially slows down the processing power of its devices to maintain a balance between different models and to incentivize customers to upgrade. However, claims of deliberate performance limitations are typically debunked as misunderstandings or misinterpretations of software optimizations and battery management.
Apple and Secret Projects: This theory suggests that Apple is involved in undisclosed and secretive projects beyond its publicly known products. Speculation often revolves around topics like advanced artificial intelligence, secret research and development initiatives, or undisclosed partnerships. While Apple, like many technology companies, invests in research and development, concrete evidence of hidden projects remains elusive.
Apple and Mind Control through Apps: Some conspiracy theories propose that certain apps on Apple's App Store are designed to manipulate and control users' minds. The claim is that these apps employ subliminal messages or hidden psychological techniques to influence behavior, thoughts, or emotions. However, there is no credible evidence to support these claims, and Apple maintains strict guidelines and review processes for apps available on its platform.
Apple and Extraterrestrial Technology: This far-fetched theory suggests that Apple possesses advanced extraterrestrial technology that it incorporates into its devices. Proponents claim that Apple's remarkable advancements in technology, sleek designs, and cutting-edge features are the result of reverse engineering alien technology. However, such claims lack credible evidence and are often associated with broader UFO and extraterrestrial conspiracy theories.
Apple and Mind Control through AirPods: This theory suggests that Apple's AirPods, wireless earbuds, contain hidden technologies capable of mind control or subliminal messaging. Some claim that Apple uses AirPods to influence and manipulate the thoughts and behaviors of its users. However, these claims lack scientific evidence and are generally regarded as baseless.
Apple and Censorship: This theory proposes that Apple engages in selective censorship by restricting or removing certain apps or content from its platforms based on political or ideological reasons. Critics argue that Apple's content guidelines and App Store policies are biased and infringe on freedom of speech. However, Apple states that its content policies aim to ensure quality, safety, and compliance with local regulations rather than promoting specific ideologies.
Apple and Human Tracking: This conspiracy theory suggests that Apple secretly tracks and monitors its users' movements and activities through its devices and operating systems. Proponents claim that Apple collects extensive location data and shares it with third parties for surveillance purposes. However, Apple has implemented strict privacy controls and requires user consent for location tracking, and it has publicly emphasized its commitment to user privacy and data protection.
Apple and Satanic Symbolism: This theory suggests that Apple's logo and design elements contain hidden satanic symbolism. Some conspiracy theorists interpret the bitten apple logo as a representation of the biblical story of Adam and Eve, suggesting that Apple has ties to occult practices or secret societies. However, these claims are based on subjective interpretations and lack verifiable evidence.
Apple and Secret Time Travel Technology: This highly speculative theory proposes that Apple possesses advanced time travel technology that it uses to gain knowledge of future trends and developments. Proponents claim that Apple's uncanny ability to predict and shape consumer preferences is a result of accessing the future through undisclosed time travel capabilities. However, such claims lack scientific credibility and are purely speculative.
Apple and Secret Society Control: This theory suggests that Apple is controlled by secret societies such as the Freemasons or the Illuminati. Proponents claim that Apple's logo, product designs, and marketing strategies contain hidden symbols and references to these secret societies. However, these claims are speculative and lack substantial evidence.
Apple and Suppression of Free Speech: Some conspiracy theories propose that Apple actively suppresses certain voices or ideas by removing apps or content from its platforms that do not align with its corporate or political agenda. Critics argue that Apple's content moderation policies are biased and infringe on freedom of speech. However, Apple maintains that its guidelines prioritize user safety, privacy, and compliance with local regulations.
Apple and Weather Manipulation: This far-fetched theory suggests that Apple possesses advanced technology capable of controlling or manipulating the weather. Proponents claim that Apple's vast data centers and powerful infrastructure are utilized for covert weather manipulation purposes. However, these claims lack scientific credibility and evidence.
Apple and Alien Technology Integration: This theory proposes that Apple collaborates with extraterrestrial beings or possesses access to advanced alien technology. Proponents argue that Apple's technological advancements, innovative designs, and futuristic products are a result of their connection with alien civilizations. However, there is no credible evidence to support these claims, and they are often associated with broader UFO and extraterrestrial conspiracy theories.
Apple and Mind Control via Siri: This theory suggests that Apple's virtual assistant, Siri, is used to manipulate and control users' minds. Proponents claim that Siri utilizes subliminal messaging or advanced algorithms to influence thoughts, behaviors, or purchasing decisions. However, there is no credible evidence to support these claims, and Siri's functionality is primarily focused on providing voice-based assistance.
Apple and Secret Health Research: This theory proposes that Apple conducts clandestine research into advanced health technologies and cures for diseases, withholding breakthroughs from the public. Proponents argue that Apple's health-related initiatives and partnerships serve ulterior motives beyond the publicly stated goals of improving healthcare. However, Apple's health initiatives are primarily focused on advancing technology for health monitoring and user well-being, with the aim of empowering individuals rather than hiding medical breakthroughs.
Apple and Cryptocurrency Manipulation: Some conspiracy theories suggest that Apple manipulates the cryptocurrency market to its advantage. Proponents claim that Apple's control over its devices, software, and App Store policies allows it to favor or suppress specific cryptocurrencies or blockchain technologies for its own financial gain. However, cryptocurrency markets are highly decentralized and influenced by various factors, and there is no credible evidence to support claims of Apple's market manipulation.
Apple and AI-Powered Surveillance: This theory proposes that Apple employs advanced artificial intelligence (AI) systems to monitor and surveil users without their knowledge. Proponents claim that Apple's AI algorithms analyze user data, conversations, and behaviors to build detailed profiles and enable covert surveillance. However, Apple has maintained a strong stance on user privacy and data protection, and there is no credible evidence to suggest hidden surveillance activities.
Apple and Mind Control through Operating Systems: This theory suggests that Apple's operating systems, such as iOS and macOS, contain hidden features or algorithms that manipulate users' thoughts, emotions, or behaviors. Proponents claim that Apple uses psychological techniques to influence user decisions, actions, and preferences. However, these claims lack verifiable evidence and are generally regarded as unfounded.
Apple and Agenda for Global Dominance: Some conspiracy theories propose that Apple has a hidden agenda to achieve global dominance and control over the technology industry. Proponents argue that Apple's strategic acquisitions, partnerships, and market presence are part of a grand plan to establish unrivaled influence and power. However, claims of such a comprehensive agenda lack concrete evidence and often rely on speculation.
Apple and Eavesdropping through Devices: This theory suggests that Apple devices, such as iPhones, iPads, or MacBooks, are used to eavesdrop on users' conversations or capture sensitive information without their consent. Proponents claim that Apple's devices are equipped with hidden microphones or surveillance mechanisms that allow unauthorized access to user data. However, Apple has consistently emphasized its commitment to user privacy and encryption, and there is no credible evidence to support claims of widespread eavesdropping.
Apple and Holographic Technology: This theory proposes that Apple possesses advanced holographic technology that it keeps hidden from the public. Proponents suggest that Apple's future product releases may include holographic displays or devices capable of projecting realistic holograms. However, these claims are speculative and lack concrete evidence.
Apple and Time Travel: This theory suggests that Apple possesses secretive technology or knowledge related to time travel. Proponents claim that Apple's ability to accurately predict future technological trends and features is a result of their access to time travel capabilities. However, these claims are purely speculative and lack any credible evidence.
Apple and Population Control: Some conspiracy theories propose that Apple's devices emit harmful radiation or frequencies that are designed to control or manipulate human populations. Proponents argue that Apple intentionally includes hidden technologies in their devices that affect human health or behavior. However, these claims are not supported by scientific research or evidence.
Apple and Mind Control through Updates: This theory suggests that Apple's software updates, specifically iOS updates, include hidden features that manipulate or control users' minds. Proponents claim that Apple intentionally includes subliminal messages or psychological triggers in their updates to influence user behavior. However, these claims lack credible evidence and are not substantiated by any verifiable sources.
Apple and Secret Government Collaborations: This theory proposes that Apple collaborates with government agencies, such as intelligence services, to share user data or engage in surveillance activities. Proponents claim that Apple is part of a broader surveillance apparatus and willingly cooperates with governments to monitor individuals. However, Apple has consistently emphasized its commitment to user privacy and has engaged in legal battles to protect user data.
Apple and Secret Mind-Reading Technology: This theory suggests that Apple has developed advanced technology that can read users' minds and thoughts through their devices. Proponents claim that Apple uses neural networks or brain-computer interfaces to analyze and interpret users' mental states. However, mind-reading technology of this nature does not currently exist, and these claims are purely speculative.
Apple and Forced Planned Obsolescence: Some conspiracy theories propose that Apple intentionally designs its devices to become obsolete after a certain period, forcing users to upgrade to newer models. Proponents argue that Apple deliberately slows down older devices or releases updates that make them less efficient. However, software optimizations and hardware limitations are more likely explanations for device performance degradation over time.
Apple and Biometric Data Collection: This theory suggests that Apple's biometric authentication methods, such as Touch ID and Face ID, are used to collect and store users' biometric data for nefarious purposes. Proponents claim that Apple gathers biometric information for surveillance or control purposes. However, Apple's biometric data collection is primarily localized and encrypted, and the company has implemented privacy protections for user data.
Apple and Subliminal Advertising: This theory proposes that Apple employs subliminal messaging in its advertisements or product designs to manipulate consumer behavior. Proponents argue that hidden symbols or messages in Apple's marketing materials influence purchasing decisions without consumers' conscious awareness. However, there is no credible evidence to support these claims, and subliminal advertising techniques are generally considered ineffective.
Apple and Secret Backdoors for Government Surveillance: This theory suggests that Apple collaborates with government agencies and includes hidden backdoors in its devices and software to facilitate surveillance activities. Proponents claim that Apple provides access to user data and communications upon request by intelligence agencies. However, Apple has consistently stated its commitment to user privacy and has engaged in legal battles to protect user data from unauthorized access.
Apple and Suppression of Alternative Technologies: Some conspiracy theories propose that Apple actively suppresses or sabotages emerging technologies or inventions that could potentially disrupt its dominance in the market. Proponents argue that Apple acquires or blocks promising technologies to maintain its market control. However, claims of deliberate suppression lack concrete evidence and are often based on speculation.
Apple and Medical Research Cover-ups: This theory suggests that Apple is involved in concealing or manipulating medical research or breakthroughs for its own gain. Proponents claim that Apple hides advancements in medical technology or treatments to protect its business interests or prevent competition. However, there is no credible evidence to support these claims, and Apple's involvement in the medical field primarily revolves around health monitoring and wellness applications.
Apple and Data Mining for Targeted Advertising: This theory proposes that Apple collects extensive user data through its devices, apps, and services to engage in targeted advertising and personalized marketing. Proponents argue that Apple's data collection practices go beyond what is necessary for device functionality and compromise user privacy. However, Apple has implemented privacy-focused measures, such as differential privacy and data encryption, and provides users with control over their data.

submitted by Scared_Succotash505 to conspiracytheories [link] [comments]

2023.06.02 09:39 T-NNguyen Thủy quân Việt Nam thế kỷ XVII, XVIII và đầu thế kỷ XIX qua các nguồn sử liệu phương Tây

https://preview.redd.it/bkzmb1826k3b1.png?width=500&format=png&auto=webp&s=2332597651f0819b555c7fba5b59ce6cf2b337f0
Phạm Văn Thủy
Trong phần lớn những ghi chép của người châu Âu về Việt Nam, các tác giả đặc biệt chú ý đến vấn đề tiềm lực quân sự và khả năng quốc phòng của các chính thể quân chủ.
Trong lịch sử cận đại Việt Nam, sự kiện liên quân Pháp – Tây Ban Nha nổ súng chiếm Đà Nẵng ngày 1/9/1858 được coi như là điểm khởi đầu của quá trình xâm lược của thực dân Pháp ở Việt Nam. Tuy nhiên, có hai sự kiện quan trọng khác xảy ra trước đó có liên quan mật thiết đến quyết định của Pháp đánh Việt Nam và lựa chọn Đà Nẵng là điểm khởi đầu cho cuộc tấn công. Đó là sự kiện ngày 15/4/1847, hai tàu chiến Pháp Gloire và Victorieuse đã tấn công các thuyền chiến của triều Nguyễn đậu ở vịnh Đà Nẵng, sau đó đốt phá các đồn lũy phòng vệ bờ biển và một sự kiện khác diễn ra tương tự cũng tại Đà Nẵng vào ngày 26/9/1856. Trong cả hai sự kiện này, quân Pháp đều dễ dàng đánh đắm các chiến thuyền của quân nhà Nguyễn và đổ bộ lên bờ.
Có ý kiến cho rằng, những sự kiện trên là phép thử của quân Pháp đối với khả năng phòng thủ bờ biển của nhà Nguyễn và khi nhận thấy sự yếu kém của đội quân này, thực dân Pháp càng có thêm “quyết tâm” xâm chiếm Việt Nam(2). Quả thực, khi liên quân Pháp – Tây Ban Nha đổ bộ lên Đà Nẵng, chỉ trong một ngày họ đã làm chủ các vị trí tiền tiêu bảo vệ bờ biển. Tương tự như vậy, lực lượng vũ trang Pháp hầu như không gặp phải bất kì sự kháng cự mạnh mẽ nào từ quân đội của triều đình Huế khi vượt sông Sài Gòn đánh vào thành Gia Định vào tháng 2/1859. Chỉ đến khi quân Pháp đổ bộ lên bờ và tiến sâu vào trong đất liền, chúng mới vấp phải sức chiến đấu quyết liệt của quân đội nhà Nguyễn cũng như của nhân dân Việt Nam.

Loại thuyền đi biển quan trọng nhất của nhà Nguyễn trong thế kỷ 19 được khắc trên cửu đỉnh ở Huế
Các chuỗi sự kiện trên trước hết cho thấy, nhà Nguyễn đã không có một lực lượng hải quân đủ mạnh để trước khi tiếp cận đất liền. Hệ thống phòng thủ bờ biển của nhà Nguyễn cũng rất yếu kém nên không ngăn nổi quân Pháp đổ bộ lên bờ. Mặt khác, thái độ hiếu chiến của chúng khi ngang nhiên đốt phá các chiến thuyền nhà Nguyễn đậu trên vịnh Đà Nẵng hay như khi chúng tự tin tiến vào sông Sài Gòn đã gợi cho chúng ta suy nghĩ rằng người Pháp đã biết rõ giới hạn khả năng quốc phòng nói chung và sức mạnh hải quân nói riêng của quân đội nhà Nguyễn.
Khi được khuyên nên đem quân ra chiếm Bắc Kỳ trước, tướng Pháp De Genouilly đã từ chối vì cho rằng quân Pháp sẽ có nhiều lợi thế khi đánh trên môi trường sông nước Sài Gòn(3). Quá trình thăm dò, tìm hiểu của người Pháp về sức mạnh quân sự và khả năng quốc phòng của Việt Nam là một quá trình lâu dài, gắn liền với sự thâm nhập của người châu Âu vào Việt Nam. Thông qua những ghi chép và hoạt động của các giáo sĩ, nhà du hành, thương nhân, nhà ngoại giao phương Tây trên lãnh thổ Việt Nam, người Pháp dần hiểu được điểm mạnh cũng như điểm yếu của đội quân đội phong kiến.
Trong phần lớn những ghi chép của người châu Âu về Việt Nam, chúng ta thấy rằng các tác giả đặc biệt chú ý đến vấn đề tiềm lực quân sự và khả năng quốc phòng của các chính thể quân chủ. Riêng đối với vấn đề thủy quân, có thể thu được nhiều nguồn thông tin qua những tác phẩm tiêu biểu như: “Relation de la nouvelle mission des pères de la Compagnie de Jesu, au royaume de la Cochinchine” (Xứ Đàng Trong năm 1621) của Christophoro Borri, “Histoire du royaume du Tonkin” (Lịch sử vương quốc Đàng Ngoài) của giáo sĩ Alexandre De Rhodes hoạt động ở Việt Nam vào những năm 1627-1630, “Relation nouvelle et singulière du royaume de Tonquin” (Tập du ký mới và kỳ thú về vương quốc Đàng Ngoài) của Jean Baptiste Tavernier dựa trên những ghi chép của người em đã đến Đàng Ngoài vào năm 1640, “Un voyage au Tonkin en 1688” (Một chuyến du hành đến Đàng Ngoài năm 1688) của thương nhân người Anh William Dampier, “Oud en Nieuw Oosr-Indiën” (Đông Ấn tuyển tập) của nhà du hành người Hà Lan Frainçois Valentijn xuất bản năm 1724, “A Voyage to Cochinchina, in the Years 1792 and 1793” (Một chuyến du hành đến xứ Nam Hà 1792-1793) của John Barrow, “Notice sur le Tonquin” (Những ghi chép về xứ Bắc Kỳ) của Ch.B. Maybon viết năm 1807, “A voyage to Cochinchina” (Một chuyến du hành đến Đàng Trong) của John White, một người Mỹ đến Việt Nam năm 1819, “Messmories sur la Cochinchine” (Hồi ức về xứ An Nam) của Jean Baptiste Chaigneau viết năm 1820, và một sổ ghi chép, thư từ trao đổi của người Pháp, Anh, Mỹ liên quan đến Việt Nam đầu thế kỷ XIX.
Điều đáng lưu ý là, các ghi chép này đều được dịch ra nhiều thứ tiếng khác nhau và phổ biến ở châu Âu, do đó trở thành những tri thức tiếng khác nhau người Âu lúc bấy giờ. Pháp với tư cách là trung tâm của Kỷ nguyên ánh sáng (Age of Enlightenment) của Châu Âu trong suốt thế kỉ XVII-XVIII, nên có thể nói rằng người Pháp có điều kiện tiếp cận với tất cả những tri thức mới của nhân loại.
1. Thủy quân thời Trịnh – Nguyễn
Những ghi chép về Việt Nam trước thế kỷ XIX thường phản ánh tình trạng phân cát đất nước giữa các thế lực chính trị khác nhau mà rõ nhất là cuộc nội chiến Đàng Trong (Cochinchina) thuộc nhà Nguyễn và Đàng Ngoài (Tonkin) thuộc nhà Trịnh và cuộc tương tàn của anh em nhà Tây Sơn. Do đó, khi đề cập đến vấn đề thủy quân, các tác giả thường có sự phân biệt và so sánh giữa thủy quân Đàng Trong với thủy quân Đàng Ngoài. Nhìn chung, thủy quân của Đàng Ngoài được trang bị số thuyền chiến nhiều hơn so với Đàng Trong. Theo Alexandre de Rhodes thì số lượng thuyền chiến của Đàng Ngoài là khoảng 500 hay 600 thuyền, nhiều hơn gấp ba lần con số 200 thuyền chiến ở Đàng Trong(4).
Trong khi đó, J.Baptiste Tavernier đã đưa ra con số khiêm tốn hơn về số lượng thuyền chiến ở Đàng Ngoài là 318 thuyền gồm cả thuyền gale(5)và thuyền buồm. Đây là số thuyền của Đàng Ngoài vào năm 1649, khi quân Trịnh đang chuẩn bị mở cuộc chinh phạt đánh Đàng Trong. J.B. Tavernier cũng cho biết rằng, trong nhiều tài liệu trước đó, số thuyền chiến của Đàng Ngoài thực sự chỉ có khoảng 300 chiếc(6). Theo ghi chép của nhà du hành người Hà Lan Frainçois Valentijn thì số thuyền chiến của Đàng Ngoài vào cuối thế kỉ XVII rất khiêm tốn, chỉ có 70 đến 80 thuyền galê(7). Chúng ta có quyền nghi ngờ về số liệu của François được các thông tin qua lời kể của các thủy thủ và thương nhân Hà Lan ở Batavia và Ambon.
Tuy chiến thuyền của Đàng Trong ít hơn, các chúa Nguyễn luôn tìm cách tăng số lượng thuyền và mở rộng lực lượng thủy binh. Theo C. Borri, Đàng Trong thường xuyên cướp thuyền của Đàng Ngoài. Mặt khác, họ thực hiện triều cống với nhà Trịnh để đổi lại lấy gỗ đóng thuyền chiến và binh lính nhằm chống lại sự gây hấn của quân Xiêm(8). Trong bức thư gửi Hội đồng giám đốc công ty Đông Ấn Hà Lan (VOC) tháng 12/1642 để kêu gọi viện trợ quân tấn công Đàng Trong, viên thuyền trưởng người Hà Lan Jacob van Liesvelt đã tính toán rằng, tổng số thuyền chiến của Đàng Trong là 300 chiếc(9). Tuy nhiên, đến năm 1695, sức mạnh thủy quân của Đàng Trong đã tăng một cách đáng kinh ngạc. Theo Thomas Bowyear, một thương nhân người Anh từng đến Đàng Trong trong 2 năm 1695-1696 thì lực lượng thủy quân Đàng Trong thời Nguyễn Phúc Chu (1675-1725) có đến “200 chiến hạm, mỗi chiếc có 16 đến 22 khẩu đại bác, 500 chiến thuyền nhỏ từ 40 đến 44 tay chèo, 100 chiếc thuyền lớn từ 50 đến 75 tay chèo, 3 chiếc của người Âu”(10).

Một chiến thuyền nhỏ của thủy quân nhà Nguyễn
Điều đáng chú ý là, những chiến thuyền này đều do công xưởng của phủ chúa đóng. Điều chắc chắn là, nhờ có các phương tiện đi biển lớn và an toàn đó mà chính quyền Đàng Trong (Nguyễn Phúc Chu) đã thành lập đội Hoàng Sa, cho thuyền đến các đảo Hoàng Sa, Bắc Hải (Trường Sa) để khai thác nguồn lợi hải sản, thu gom hóa vật, đo đạc hải trình và xác lập chủ quyền trên các đảo đại dương của Tổ quốc. Số thuyền châu Âu trong đội quân Đàng Trong có thể là do chúa Nguyễn mua lại thuyền của thương nhân châu Âu, nhưng cũng rất có thể Đàng Trong tự đóng những thuyền này, dựa trên mô hình thuyền của châu Âu. Sử cũ có chép lại việc chúa Nguyễn đã từng cho người trục vớt hai con tàu Eulden Buis và Maria de Madicis của Hà Lan bị đắm ở đảo Champelo (Cù Lao Chàm) tháng 11 năm 1641(11). Nhờ có lực lượng thủy quân hùng mạng đó mà quân đội của Đàng Trong (chúa Nguyễn Phúc Lan, 1635-1648) đã đánh bại một đội tàu của Hà Lan ở cửa Eo (tức Thuận An) vào năm 1644.
Về kết cấu và trang bị của thuyền chiến Đàng Ngoài, theo ghi chép của William Dampier năm 1688 thì “thuyền chỉ bao gồm một loại thuyền đáy bằng và được thiết kế nặng về hình thức hơn là công năng vận chuyển, ngoại trừ việc vận chuyển lính từ chỗ này sang chỗ khác. Những con thuyền này dài 50, 60 hay 70 bộ (tương đương với 15, 18, 21m), rộng khoảng 10 đến 12 bộ (tương đương 3 đến 3,6m), hai đầu nhô cao nhưng phần thân không cao quá mặt nước quá đen 2 bộ rưỡi (khoảng 0,75m), đó cũng là chỗ để binh lính ra vào”(12). Cả Alexandre de Rhodes và William Dampier đều nhận xét rằng, thuyền chiến Đàng Noài có kích cỡ tương đối nhỏ, có một cột buồm và nặng về trang trí cho đẹp mắt. Mỗi chiến thuyền thường được trang bị một khẩu súng ở mũi thuyền và hai khẩu ở đuôi thuyền.
Trong khi đó chiến thuyền của Đàng Trong cũng được trang hoàng lộng lẫy, được khảm vàng và bạc, theo như ghi chép của C.Borri, nhưng hiệu năng sử dụng của thuyền Đàng Trong cao hơn. Mỗi thuyền đều được trang bị 6 súng thần công và nhiều súng hoa mai. Theo C. Borri, lúc nào Đàng Trong cũng có hơn 100 thuyền được trang bị vũ khí đầy đủ và sẵn sàng xung trận(13). Không giống như Đàng Ngoài thuyền chiến được dùng cả vào việc đàn áp các cuộc nổi dậy hay truy bắt tội phạm, với Đàng Trong thuyền chiến chỉ để dùng cho việc đánh trận ngoài biển. Tất nhiên, các nhà du hành phương Tây đều cho rằng thuyền chiến của cả Đàng Ngoài và Đàng Trong đều không thể so sánh được về độ lớn cũng như uy lực tấn công so với các thuyền châu Âu thời bấy giờ.
Về cơ cấu tổ chức của thủy quân Đàng Ngoài, theo Alexandre de Rhodes thì một thuyền thường có 25 cho đến 40 tay chèo(14). Số liệu này trùng với ghi chép của F. Valentijn là một thuyền trưởng gồm 30 đến 40 người(15). Con số mà William Dampier đưa ra ít hơn một chút, chỉ có từ 16 hoặc 20 đến 24 người(16). Sự khác nhau về số liệu này hoàn toàn có thể hiểu được, do các nhà du hành quan sát thuyền vào những thời điểm khác nhau, trong các sự kiện khác nhau. Trên mỗi thuyền thường có một viên quản binh (captain) cùng với một số lượng binh lính nhất định. Việc chèo thuyền được điều khiển thông qua những hiệu lệnh bằng tiếng cồng hoặc theo nhịp đếm.
Trong mỗi trận chiến mà William Dampier kể lại thì trong khoảng 60 chiến thuyền được cử đi đánh trận sẽ được phân thành các hải đoàn và phân biệt bằng các màu cờ khác nhau. Và 60 chiếc thuyền này có ba chiến thuyền đóng vai trò chỉ huy. Ba thuyền này có ba loại cờ khác nhau dưới quyền của ba viên tướng, trong đó có một viên tướng là chỉ huy và hai người dưới quyền. Điều này cho thấy sự phân chia đội ngũ khá quy củ và rõ ràng của thủy quân Đàng Ngoài. Bên cạnh đó, cũng theo W. Dampier, thì khi xung trận thì số lượng binh lính trên thuyền có khi từ 60, 80 cho đến 100 người(17).
Đối với vấn đề tuyển quân và tập luyện của lực lượng thủy binh cũng thu hút sự chú ý rất lớn của người phương Tây. Theo C. Borri, các chúa Nguyễn rất chú trọng đến vấn đề tuyển quân cho các hạm thuyền của mình. Mỗi khi cần, các chúa Nguyễn thường cử người đi khắp vương quốc để chọn những tay chèo giỏi vào đội thuyền hoàng gia. Một khi đã được chọn, những tay chèo được đối xử rất tốt, được trả lương cao. Ngoài ra, những người thân của người tham gia vào đội thủy quân cũng được chúa Nguyễn cung cấp những gì cần thiết cho cuộc sống, tùy theo cấp bậc của người chồng. Các lính thủy được trang bị mỗi người một súng hỏa mai, với đạn, dao hay mã tấu. Hằng ngày, các binh sĩ không làm gì khác ngoài việc tập bắn vào các bia đạn. Trong các trận chiến, người quản binh luôn đứng ở vị trí tiên phong, sẵn sàng xuất trận để đốc thúc tinh thần binh sĩ(18).
Việc tập luyện trên sông được giáo sĩ Choisy, đến Đàng Trong năm 1685, miêu tả tỷ mỉ: “Mỗi chiếc thuyền của Đàng Trong có 30 tay chèo ở mỗi bên thuyền. Ở mui thuyền và đằng sau là khoang lầu không có gì trật tự hơn thế. Những tay chèo phải chăm chú theo lệnh của quân binh, và người này ra lệnh bằng gậy chỉ huy. Họ chèo nhịp nhàng đến nỗi một nhạc trưởng cũng không điều khiển giàn nhạc của mình hay hơn là người quản binh của Đàng Trong điều khiển các tay chèo. Các thân tàu đều được sơn dầu đen, lòng tàu sơn đỏ rất bóng đến nỗi có thể soi gương được, mái chèo đều thếp vàng”(19).
Trong khi đó, việc tuyển quân ở Đàng Ngoài được thực hiện một cách chính quy hơn. Theo Tavernier thì lính ở Đàng Ngoài là lính chuyên nghiệp. Một khi đã được tuyển vào quân đội, thì họ phải dành trọn đời phục vụ quốc gia và không được tham gia phụ giúp công việc cùng với gia đình. Những lúc không phải phiên trực gác, họ phải tháp tùng người chỉ huy tới bất kỳ đâu và hai ngày trong một tuần họ phải luyện tập bắn cung.Kh i tập luyện, họ chia thành các đội, mỗi đội có khoảng 100 hoặc 130 người và đội nào bắn cừ nhất sẽ được thưởng hai tháng lương, hoặc thưởng gạo. Đội nào bắn kém nhất thì chịu phạt bằng việc nhân đôi thời gian trực gác. Người chỉ huy thường có yêu cầu rất khắt khe về việc giữ gìn bảo vệ vũ khí, súng ống. Nếu họ phát hiện gỉ sắt trên súng và vũ khí thì binh lính sẽ bị trừ tám ngày lương cho lỗi đầu tiên, và nếu lặp lại lỗi lần thứ hai thì họ sẽ bị trừng trị rất nghiêm khắc. J.B. Tavernier đã rất ngạc nhiên khi thấy mọi thứ ở trên thuyền đều được bảo quản lau chùi một cách cẩn thận và sắp xếp gọn gang(20).
Một trong những thú vui của chúa Trịnh và quan lại Đàng Ngoài là xem đánh trận giả giữa các chiến thuyền. Mỗi khi muốn xem đánh trận, nhà vua và một số cận thần sẽ di chuyển tới một cung điện đặc biệt được xây bên bờ của sông Hồng. Theo Alexandre de Rhodes thì các thuyền được cột bên cạnh những ngôi nhà nằm dọc ven sông. Mỗi khi có hiệu lệnh tập trung thì “tất cả đều nhanh nhẹn xếp vào cho đến lúc khởi hành không đầy một khắc đồng hồ, thế mà không có chiếc nào còn ở ngoài hàng ngũ, để rồi đến hiệu lệnh thứ hai, các thuyền sẵn sàng trong tư thế lướt đi”(21). Sẽ là niềm vinh sự lớn lao cho bất kỳ thuyền trưởng nào, nếu đội của họ giành chiến thắng. Theo J.B. Tavanier thì thuyền trưởng của đội chiến thắng sẽ được nhà vua ban tặng 1 con voi và 3 tháng lương. Vì sự hơn thua phụ thuộc vào sức chèo nên nhiều khi có binh sĩ vì ráng sức mà chết khi trong tay vẫn còn giữ bai chèo. Trong trường hợp không may này, vợ con của binh sĩ đó sẽ được hưởng 1 năm lương. Tuy nhiên, cũng theo J.B. Tavenier, so với sức lực và sự khổ luyện mà họ bỏ ra thì số lượng đó chẳng đáng vào đâu(22).
Tóm lại, cho đến cuối thế kỉ XVII, so sánh tương quan lực lượng về thủy quân giữa Đàng Trong và Đàng Ngoài nhìn chung là ngang nhau; điều này được cả Alexandre de Rhodes và J.B. Tavenier công nhận(23). Xuất phát điểm của lực lượng hải quân của Đàng Trong là rất thấp, cả về số lượng thuyền, lẫn binh lính và trang bị vũ khí. Tuy nhiên, với quyết tâm trở thành một thế lực chính trị độc lập có thể đối chọi lại Đàng Ngoài và mở rộng lãnh thổ về phía Nam, các chúa Nguyễn không ngừng phát triển lực lượng mà vào 1672 nhà Trịnh đã đồng ý ký thỏa hiệp ngừng chiến, chấp nhận Đàng Trong như là một thế lực chính trị độc lập. Sau cuộc nội chiến Đàng Trong – Đàng Ngoài kết thúc, nhà Trịnh ở phía Bắc không còn chú tâm phát triển lực lượng thủy quân nữa mà tận dụng thời gian yên bình để phát triển kinh tế. Có lẽ vì thế mà hơn chục năm sau cuộc nội chiến khi William Dampier đến Đàng Ngoài ông chỉ thấy các thuyền chiến của nhà Trịnh rất sơ sài và chỉ đóng chức năng vận chuyển binh lính là chính.
Ngược lại, chúa Nguyễn ở Đàng Trong vẫn tích cực sắm thêm thuyền chiến, phát triển hải quân. Điều này xuất phát từ nhu cầu bảo vệ lãnh thổ khỏi sự xâm phạm từ phía Bắc là nhà Trịnh, bảo vệ an ninh vùng biển tạo thuận lợi cho hoạt động thương mại phát triển và quan trọng hơn là mở rộng lãnh thổ xuống phía nam, gây chiến với Khmer và Xiêm. Nhận định này tương đối phù hợp với quan sát của Chosy đến Đàng Trong năm 1685. Choisy đã ghi chép sự phân bố lục lượng thủy quân của chúa Nguyễn như sau: “Ngoài các chiến thuyền của Hoàng gia, các chấn thủ của ba dinh chính trong vương quốc, nơi đó có hàng hải tốt, đều có chiến thuyền trấn thủ. Dinh Cát ở biên giới giáp với Đàng Ngoài có 30 chiếc; trấn thủ Dinh Chiêm có 17 chiếc, trấn thủ Dinh Niaroux (Phan Rang) có 15 chiếc”(24). Các Dinh Cát, Dinh Chiêm và Dinh Niaroux ở đây đại diện cho cả ba vùng chiến lược trong chính sách phát triển và mở rộng thế lực của chúa Nguyễn trong suốt thế kỷ XVIII.
Chú thích
1. Để hoàn thiện bài viết, tác giả xin được trân trọng cảm ơn những gợi ý của thầy Nguyễn Văn Kim về vai trò của thủy quân trong lịch sử Việt Nam. Nhân dịp này, chúng tôi cũng xin được cảm ơn CN. Bùi Minh Hà, Khoa Lịch sử, Trường ĐH KHXH & NV, ĐHQG HN đã giúp đỡ và cung cấp một số nguồn tư liệu quý.
2. C. Tucker Spender: Vietnam. Lexington – University Press of Kentucky, 1999, pp.28.
3. Dẫn theo Phạm Văn Sơn: Việt sử tân biên, Quyển 5, Tập thượng, Sài Gòn, tr.76.
4. Alexandre De Rhodes: Histoire du royaume de Tunquin. Lyon: B. Devenet, 1651, pp.13. Bản dịch tiếng Việt: Lịch sử vương quốc Đàng Ngoài, Ủy ban Đoàn Kết Công Giáo, Tp. Hồ Chí Minh, 1994, tr.15.
5. Thuyền galê là một loại thuyền chiến vừa dùng buồm vừa dùng mái chèo, rất dài và hẹp.
6. A collection of several relations & treatises singular and curous of John Baptista Tavernier, Baron of Aubonne, London: Admund Everad Publiser, 1680, pp.14-15.
7. Frainçois Valentijn: “Oud en Nieuw Oost-Indiën”, Del.IV/B, pp.6.
8. Christophoro Borri: Cochin-China: Containing many admirable rarities and singularities of that country, London: Robert Asley, 1633, pp.I.1.
9. W.J.M.Buch: De Oost-Indische Compagnie en Quinam, de betrekkingen der Nederlanders met Annam in de XVII eeuw, Amsterdam: H.J.Paris, pp.81, 86.
10. Thomas Bowyer: Les Européens Qui ont vu le vieux Hue 1695-1696, BAVH, Vol.2/1920, pp.183-240.
11. W. J. M. Buch: De Oost-Indische Compagnie en Quinam, de betrekkingen der Nederlanders met Annam in de XVII eeuw. Amsterdam: H.J.Paris, 1929, p.88: Hoang Anh Tuan: Silk for silver, Dutch-Vietnamese relations, 1637-1700. Leiden: Brill, 2007, pp.74.
12. William Dampier: Một chuyến du hành đến Đàng Ngoài năm 1688, Nxb. Thế giới, H., 2011, tr.9.
13. Christophoro Borri: Cochin-China: Containing many admirable rarities and singularties of that country. London: Robert Asley Publiser, 1633, pp.I.2.
14. Alexandre De Rhodes: Histoire du royaume de Tunquin. Lyon: B.Devenet, 1651, pp.17.
15. Frainçois Valentine: Oud en Nieuw Oost-Indiën, Del.IV, 6.
16. William Dampier: Một chuyến du hành đến Đàng Ngoài năm 1688, Sđd, tr.99.
17. W. Dampier: Một chuyến du hành đến Đàng Trong năm 1688, Sđd, tr.99.
18. Christophoro Borri: Cochin-China – Containing many admirable rarities and singularities of that country, London: Robert Asley, 1633, pp.I.2.
19. M.L’ Abbé de Choisy: Journal du voyage de Siam fait en 1685 & 1686,Paris: Sabastien Mabre-Cramoisy, 1687, pp.567.
20. A collection of several relations & treatises singular and curous of John Baptista Tavernier, Baron of Aubonne. London: Admund Everad Publiser, 1680, pp.15.
21. Alexandre De Rhodes, Histoire du royaume de Tunquin. Lyon: B.Devenet, 1651, pp.22.
22. A collection of several relations & treatises singular and curous of John Baptista Tavernier, Baron of Aubonne. London: Admund Everad Publiser, 1680, pp.16.
23. Alexandre de Rhodes: Histoire du royaume de Tunquin, Lyon: B. Devenet, 1651, pp.20.
24. M. L’ Abbé de Choisy: Journal du vogage de Siam fait en 1685 & 1685,Paris: Sabastien Mabre-Cramoisy, 1687, pp.430.
2. Thủy quân thời Tây Sơn và nhà Nguyễn
Mặc dù các chúa Nguyễn ở Đàng Trong vẫn tiếp tục quan tâm đến việc mở rộng lực lượng thủy quân vào cuối thế kỷ XVII đầu XVIII, nhưng sự phát triển đột phá về sức mạnh hải quân của Việt Nam chỉ có được là vào cuối thế kỷ XVIII, cùng thời điểm với sự nổi dậy của nghĩa quân Tây Sơn. Các cuộc chinh phạt của quân Trịnh vào Huế, các trận đánh giữa quân chúa Nguyễn và quân Tây Sơn, giữa anh em nhà Tây Sơn với nhau, hay giữa quân Nguyễn Ánh và nhà Tây Sơn phần lớn diễn ra trên môi trường sông nước và dựa vào đường biển để di chuyển. Chính vì thế, sức mạnh hải quân có ý nghĩa sống còn đối với các thế lực phong kiến này. Chính Nguyễn Ánh là người đã tận dụng được kỹ thuật và phương tiện của phương Tây vào phát triển lực lượng hải quân và giành thắng lợi cuối cùng lập nên nhà Nguyễn vào năm 1802.
Sự phát triển của sức mạnh hải quân của Việt Nam cuối thế kỷ XIX làm kinh ngạc bất cứ người châu Âu nào khi họ có dịp đến đây. John Barrow, một người Anh đến Đàng Trong vào những năm 1792-1793 đã miêu tả tỉ mỉ kỹ nghệ đóng thuyền của người Đàng Trong như là một trong những nghề mà họ thành thạo nhất. Ông nhấn mạnh đến kỹ thuật chia đáy thuyền thành các khoang khác nhau và vì thế thuyền sẽ không bị chìm dù va phải đá ngầm. Theo J. Barrow, kỹ nghệ đóng thuyền này thậm chí đang được áp dụng cho hải quân của hoàng gia Anh(1). Sự phát triển mạnh mẽ của nghề đóng thuyền ở Đàng Trong một phần là để phục vụ cho hoạt động thương mại, nhưng phần lớn là do nhu cầu thuyền chiến cho các cuộc chiến tranh.

https://preview.redd.it/iwrixwke6k3b1.png?width=500&format=png&auto=webp&s=4dfa7c50a693ef1472a4010e52f6a9e5d0fc73e7
Các thuyền chiến giai đoạn này có tiến bộ vượt bậc về độ lớn cũng như trang bị vũ khí. Năm 1789, Nguyễn Ánh đã sai người đóng 40 thuyền chiến lớn và hơn 100 ghe bàu cung cấp cho Xiêm La để đổi lấy vũ khí và sắt thép. Trong ghi chép của phái đoàn ngoại giao Anh được cử từ Ấn Độ đến Xiêm và Đàng Trong năm 1793 có đề cập đến cuộc tấn công của Nguyễn Ánh vào Quy Nhơn năm 1792. Trong trận chiến này, quân Nguyễn Ánh đã thu được 6 tàu chiến, 90 tàu galê loại lớn, 100 thuyền nhỏ khác và 337 khẩu đại bác(2).
Những tàu chiến của quân Tây Sơn thường rất lớn, có thể chở được nhiều trọng pháp và binh lính. Trong lá thư gửi cho người bạn là Barizy ngày 2-3-1801, Chaignueau, một viên sĩ quan Pháp phục vụ trong quân đội Nguyễn Ánh đã khoe khoang rằng quân của ông ta đã phá hủy được đội thuyền của Tây Sơn trong đó cóchiếc được trang bị tới 50-60 khẩu đại bác hạng nặng(3).Theo thống kê của L. Barizy, một viên cố vấn người Pháp của Nguyễn Ánh, trong trận hải chiến giữa quân Tây Sơn và Nguyễn Ánh ở vùng biển Bình Định – Phú Yên vào tháng 2-1801, quân Tây Sơn có 9 chiếc thuyền loại 66 đại bác và chở 700 thủy binh, 5 chiếc loại chở 50 đại bác với 600 thủy quân, 40 chiếc loại 50 đại bác chở 200 thủy binh cùng hàng trăm thuyền chiến galê và thuyền buồm nhỏ khác(4). Nếu so sánh với những thuyền chiến cuối thế kỷ XVII với tải trọng nhiều nhất khoảng 20 khẩu pháo và khoảng 100 người, ta có thể thấy trong vòng một thế kỷ, kỹ thuật đóng thuyền đã có những tiến bộ vượt bậc như thế nào.
Sự phát triển của kỹ thuật hàng hải ở Việt Nam cuối thế kỉ XIX đầu thế kỷ XX có sự tác động rất lớn của người châu Âu, đặc biệt là người Pháp. Chính vì biết được nhu cầu về thuyền chiến và vũ khí của các lực lượng bản địa, người châu Âu đã chủ động tiếp cận và thực hiện trao đổi mua bán vũ khí. John Barrow có nhắc đến sự kiện năm 1792, viên cố vấn người Pháp Evêque d’Adran đã khuyên Nguyễn Ánh mua 1 tàu chiến của Pháp và 7 tàu của người Bồ Đào Nha ở Sài Gòn để đem đánh Nguyễn Nhạc ở Quy Nhơn. Tuy nhiên, trước khi chiến trận nổ ra, người Bồ Đào Nha đã bỏ chạy cùng với thuyền của họ sang Macao(5).
Theo J. Barrow, trong thời gian đầu Nguyễn Ánh không có nhiều thuyền chiến để đối phó với quân Tây Sơn vốn sở hữu rất nhiều tàu lớn và vũ khí. Tuy nhiên, các đội thuyền của Nguyễn Ánh dưới sự chỉ huy của cố vấn Pháp đã giành được nhiều ưu thế trên chiến trường. Các viên tướng người Pháp Jean-Marie Dayot, Jean-Bapstiste Chaigneau và Pigneau de Behaine được Nguyễn Ánh đặc biệt trọng dụng, giao trọng trách huấn luyện hải quân. Cách thức tổ chức và kỷ luật của thủy quân Nguyễn Ánh được phái đoàn người Anh quan sát và thuật lại nhân dịp họ được hộ tống từ Sài Gòn ra Huế như sau:
Các thuyền trong đoàn hộ tống chúng tôi trông giống như các thuyền chiến bình thường khác. Mỗi cái dài không dưới 90 feet (tương đương 27,5m), nhưng bề ngang rất hẹp. Chúng được thiết kế chắc chắn và có một cặp buồm. Mỗi thuyền có 5 khẩu đại bác lớn được thiết kế và đúc giống như đại bác của người châu Âu. Đoàn thủy thủ gồm có 40 tay chèo, không kể người thuyền trưởng và các quan viên khác, tất cả đều mặc đồng phục. Kỷ luật ở trên thuyền rất nghiêm khắc mà tôi không thể nào tưởng tượng nổi. Các tay chèo ra sức chèo liên tục trong một sự kết hợp hoàn hảo. Vị chỉ huy vừa đếm vừa gõ vào hai thanh lệnh bằng gỗ hình trụ tạo ra tiếng kêu. Tất cả sự liên lạc giữa thuyền này với thuyền khác được thực hiện bởi kèn hiệu lệnh. Khi hạ neo, sẽ có người canh gác thuyền và họ thường xuyên thay phiên nhau”(6). Đây có lẽ là đoàn thuyền hoàng gia, phục vụ vũ khí sơ sài hơn so với các hạm thuyền hoạt động trên biển. Trong một ghi chép của người Anh tên là Berry năm 1799, hạm đội tàu của Nguyễn Ánh gồm 3 tàu chiến galê và 40 thuyền mành, 200 thuyền nhỏ và 800 thuyền vận tải(7).
Không chỉ đóng vai trò là chỉ huy của nhiều hạm đội trong lực lượng hải quân của Nguyễn Ánh, người Pháp còn giúp Nguyễn Ánh xây dựng các xưởng sản xuất vũ khí và xưởng đóng thuyền. Chỉ trong vòng 2 năm (1792-1793), Pigneau de Behaine đã giúp Nguyễn Ánh đóng được hơn 300 chiếc tàu chiến, 5 thuyền buồm và một đội lính thủy được tổ chức theo mô hình của châu Âu. Với sự giúp sức của người Pháp và sự chủ động của Nguyễn Ánh, từ chỗ đội quân của Nguyễn Ánh chỉ có duy nhất 1 thuyền vào 1793, số thuyền của Nguyễn Ánh đã tăng lên tới 1200 chiếc. Trong số thuyền này có 3 chiếc được xây dựng theo kiểu châu Âu và 20 chiếc thuyền mành lớn giống như của người Trung Quốc nhưng được trang bị đầy đủ vũ khí, và số còn lại là tàu chiến và tàu vận tải(8).
Với sự phát triển đáng kinh ngạc của lực lượng hải quân ở Đàng Trong, J.Barrow đặt ra câu hỏi rất thú vị rằng: “Liệu trong vòng mười năm chiến tranh ác liệt như thế, cũng ở một đất nước (Đàng Trong-TG) như thế, các thần dân rất năng nổ của vua Louis XVI (chỉ chính phủ Pháp – TG) có thể xây dựng được một đội quân hùng mạnh như vậy không? Và điều gì có thể khiến cho chính phủ Pháp hiện tại chưa dám thử thiết lập thuộc địa ở phần còn lại của phương Đông này”(9). Có lẽ J. Barrow ám chỉ đến sức mạnh hải quân của nhà Nguyễn khiến cho Pháp còn ngập ngừng trong việc xâm chiếm Việt Nam, trong khi theo Hiệp ước Versailles năm 1787, Nguyễn Ánh chấp nhận cho quân Pháp can thiệp vào Việt Nam.
Bản thân J. Barrow đánh giá rất cao vai trò chủ động và sáng tạo của Nguyễn Ánh trong việc tiếp tục thu kỹ thuật phương Tây. Theo J. Barrow, Nguyễn Ánh đã mua một tàu của người Bồ Đào Nha, sau đó tự tay nhà vua tháo dỡ ra và thay vào đó các thiết bị mà mình chế tạo. Con tàu vì thế hoàn toàn được cải tiến. Nhà vua thường dậy rất sớm, và sau buổi chầu là đi thẳng đến xưởng sản xuất vũ khí để kiểm tra xem các thợ có làm theo đúng sắp xếp của mình không.
Bên cạnh việc chăm lo mở rộng các xưởng sản xuất vũ khí và thuyền chiến, Nguyễn Ánh cũng đốc thúc việc tuyển quân vào trong các hạm đội. Theo thống kê của J. Barrow đến năm 1800 tổng số binh lính trong lực lượng hải quân của nhà Nguyễn lên tới 26.800 người gồm có: 800 người làm việc trong xưởng thuốc súng, 8.000 người là thủy thủ, 1.200 làm việc trên thuyền kiểu châu Âu, 1.600 người trên thuyền mành, 800 người trên 100 thuyền galê. So với số quân trên bộ là 113.000 người, lực lượng lính thủy chiếm gần một phần tư tổng số quân lính của nhà Nguyễn(10).
Có vẻ như sau khi đã đánh bại nhà Tây Sơn, nhà Nguyễn đã không còn chú tâm phát triển lực lượng hải quân như trước nữa. Những ghi chép liên quan đến công việc đóng thuyền của người Việt giai đoạn đầu thế kỷ XIX thường đề cập nhiều đến các loại thuyền nhỏ, phục vụ cho hoạt động thương mại hoặc nhu cầu của hoàng gia hơn là những chiến thuyền lớn để cung cấp cho quân đội. Điều này được phản ánh khá rõ trong ghi chép của John White, một người Mỹ đã đến Đàng Trong vào năm 1819.
Khi John White đến thăm một xưởng đóng tàu bên sống Sài Gòn, ông vẫn thấy các vật liệu dùng để đóng tàu, nhưng không thấy công việc đóng tàu được triển khai. Ông viết “về phía Đông Bắc Sài Gòn, bên bờ một con sông sâu là công xưởng đóng tàu và khi vũ khí hải quân. Nơi đây trong thời chiến người ta đóng những thuyền chiến lớn và với sự chỉ đạo của sĩ quan người Pháp, họ đã đóng hai chiếc thuyền chiến (frigate) kiểu châu Âu.

https://preview.redd.it/ag4f3u3h6k3b1.png?width=500&format=png&auto=webp&s=737cfd312e1a4fd9836089de1c978c7c660b579a
Xưởng này làm tăng niềm tự hào của người An Nam so với những gì họ có trong xứ. Nó có thể cạnh tranh với những xưởng tốt nhất ở Châu Âu. Khi chúng tôi tới đây thì không có một chiếc thuyền lớn nào chạy ra, cũng không có cái nào đang được đóng, nhưng có rất nhiều vật liệu tốt đủ để đóng tàu frigate. Gỗ đóng tàu và vỏ tàu là những thứ rất đẹp mà tôi chưa từng thấy. Tôi đo một miếng ván vỏ tàu dài 109 feet (khoảng 33m), dày 4 feet (11 cm) và rộng 2 feet (60 cm). Nó được cưa ra từ một thân cây gỗ tếch (teck). Tôi khó tin là người ta co thể kiếm đâu ra trên thế giới một cây vĩ đại đến như thế.
Tôi đã thấy ở các xứ này một thân cây không có mấu mà người ta có thể làm cột buồm lớn cho tàu chạy đường trường. Và người ta nói với tôi là cái đó cũng không hiếm lắm. Có khoảng 150 chiến thuyền galê rất đẹp nằm dưới mái che. Chúng dài từ 40 đến 100 feet (12 đến 30 cm) và chúng mang từ 4 đến 6 khẩu đại bác với đạn từ cỡ 4 đến 12 cân. Tất cả đều được đúc bằng đồng rất đẹp. Ngoài ra còn có 40 chiến thuyền đang được sửa soạn cho viên tổng trấn (Lê Văn Duyệt) khi ông ta trở lại từ Huế. Phần lớn các thuyền được chạm trổ rồng phượng, được sơn son thiếp vàng, màu sắc sặc sỡ. Quang cảnh thật là sống động. Người An Nam thực quả là những kiến trúc sư đóng tàu thật khéo léo và tác phẩm của họ thật là tuyệt. Tôi rất ấn tượng về cái ngành này trong nền kinh tế của họ và vì thế đã đi xem nhiều lần công xưởng này”(11).
Dựa trên những chi tiết trang trí trên thuyền và việc Lê Văn Duyệt sắp từ Huế vào Sài Gòn lấy 40 thuyền, chúng ta có thể đoán được rằng các thuyền được đóng ở xưởng này chủ yếu là để phục vụ cho đội thuyền của hoàng gia ở kinh thành Huế, chứ không phải là để phục vụ hải quân hoạt động trên biển. John White cũng cho biết rằng, nhà vua có một đội thuyền lớn ở Huế.
Trong năm 1819, có thêm 200 chiếc thuyền được đóng, mỗi chiếc thuyền buồm có mái chèo, được thiết kế theo phong cách châu Âu. Thân thì hoàn toàn giống với thuyền châu Âu, nhưng mái chèo là sự kết hợp giữa phong cách châu Âu và An Nam. John White hết lời ca ngợi khả năng học hỏi tuyệt vời của người “An Nam” với khoa học và công nghệ đóng thuyền của châu Âu. Thậm chí ông còn cho rằng trong số các quốc gia ở châu Á thì Đàng Trong có khả năng thích ứng tốt nhất với cuộc phưu lưu trên biển.
Lý do được John White đưa ra là vì so với các cường quốc khác trong khu vực thì Đàng Trong có vị trí địa lý thuận lợi nhất, có cơ sở vật chất để xây dựng nên đội hải quân hùng hậu bảo vệ cho hoạt động thương mại, các cảng biển thì quá hoàn hảo cho tàu thuyền ra vào, dân cư thì quen thuộc với môi trường sống nước. Khả năng đi biển của người “An Nam” thậm chí có thể cạnh tranh được với các thủy thủ của Trung Quốc(12).
Đến Huế vào năm 1823, một thành viên của pháp đoàn ngoại giao Anh John Moor cũng ghi lại hoạt động thuyền và trang bị của các thuyền chiến nhà Nguyễn. Theo John Moor, bên bờ sông trước kinh thành Huế, có các xưởng đóng tàu với khoảng 50 chiếc thuyền hai buồm, mỗi cái được trang bị 14 khẩu đại bác. Do mực nước sông thấp nên nơi đây không có chỗ nào cho các thuyền lớn hơn. Sàn thuyền được trang trí theo kiểu Pháp, nhưng trần, đuôi và boong tàu theo phong cách của Đàng Trong. Các thuyền đều được làm bằng gỗ teck loại tốt và tay nghề của người thợ thì thật tuyệt vời. Đâu đâu cũng nghe thấy tiếng búa đinh tai nhức óc […].
Ở dưới sông có khoảng 80 thuyền dùng để chở trọng pháo, và khoảng 6 hoặc 8 thuyền nhỏ hơn có thể chở được chở được từ 100 đến 150 tấn. Các thuyền này đều được đóng khoảng 7 hoặc 8 năm trước đây, và bây giờ vì không được sử dụng đến, chúng đều được treo lên. Tổng số thuyền chiến của nhà Nguyễn theo John Moor là 1.530 chiếc, trong đó 50 chiếc thuyền hai buồm chở 14 đại bác, 80 pháo hạm, 100 thuyền lớn các loại, khoảng 300 thuyền galê loại lớn, 500 thuyền galê loại nhỏ, và ở các tỉnh có khoảng 500 thuyền galê loại nhỏ nữa chỉ 20 đến 40 mái chèo. Có đến hai phần ba số thuyền được cất vào trong kho và chỉ dùng trong trường hợp khẩn cấp(13).
Dựa vào hai ghi chép của John White và John Moore, chúng ta thấy có sự khác nhau về nhịp độ công việc của các xưởng đóng thuyền ở Sài Gòn và kinh thành Huế. Có thể là do số lượng các xưởng đóng tàu đã bị thu hẹp và dần chuyển về khu vực kinh thành nhằm dưới sự quản lý trực tiếp của nhà nước. Trong bài viết về nghề đóng thuyền ở Đàng Trong vào cuối thế kỉ XIX đầu thế kỉ XX, học giả Li Tana cũng chỉ rõ sự di cư của một bộ phận lớn những thợ đóng thuyền từ Đàng Trong tới khu vực chuyên đóng thuyền của Xiêm là Chanthaburi vào cuối thập niên 1830. Thậm chí nhiều người Việt sau khi di cư sang đất Xiêm đã được bổ nhiệm các chức quan trong lực lượng hải quân của triều đình Xiêm(14).
3. Thay cho lời kết
Sự di cư của một bộ phận lớn dân cư ở Đàng Trong sang đất Xiêm có liên quan mật thiết đến chính sách cấm đạo khắt khe của nhà Nguyễn. Nhiều thợ thủ công theo Thiên chúa giáo đã phải trốn sang Xiêm và được chính quyền Xiêm trọng dụng. Việc cấm đạo gay gắt và thái độ giao lưu học hỏi của người Việt với công nghệ và kỹ thuật phương Tây, trong đó có đóng thuyền.
Tư liệu của người phương Tây không đề cập nhiều đến thủy quân của nhà Nguyễn trong hai thập kỷ cuối trước khi thực dân Pháp xâm lược, bởi với chính sách cấm đạo của nhà Nguyễn, rất ít người phương Tây có điều kiện thâm nhập, tìm hiểu đời sống kinh tế xã hội Việt Nam. Tuy nhiên, với những gì đã diễn ra vào các năm 1847, 1856, 1858, 1859 chúng ta hoàn toàn có quyền cho rằng đã có sự suy giảm mau chóng về sức mạnh hải quân của nhà Nguyễn.
Lịch sử cho thấy, trong suốt thế kỉ XVII, quân đội chúa Nguyễn đã nhiều lần đánh bại các cuộc tấn công của hạm đội Hà Lan, vốn được coi là mạnh nhất ở vùng biển châu Á thời bấy giờ. Trước đó, năm 1585, theo lệnh của Nguyễn Hoàng, lực lượng hải quân của Đàng Trong gồm 10 chiến thuyền do Nguyễn Phúc Nguyên (1563-1634) chỉ huy đã tấn công một đoàn thuyền lớn gồm 5 chiếc do Bạch Tần Hiền Quý (Shirahama Kenchi) đến cướp ở Cửa Việt và đã đánh tan 2 chiếc. Trước sự tấn công quyết liệt của lực lượng hải quân Đàng Trong “Hiển Quý sợ chạy… Từ đó giặc biển im hơi”(15).
Như vậy, cũng như chính quyền Lê – Trịnh ở Đàng Ngoài, các chúa Nguyễn ở Đàng Trong đã rất coi trọng việc bảo vệ chủ quyền và an ninh trên biển. Việc xây dựng lực lượng thủy binh mạnh là một trong những biểu đạt rõ rệt nhất của các chính thể trong việc nhận thức được chủ quyền, bảo vệ vững chắc đất nước cũng như các hoạt động kinh tế đối ngoại.
Trên phương diện kỹ thuật, việc chính quyền Đàng Ngoài, Đàng Trong cũng như các triều đại Tây Sơn và Nguyễn về sau, có thể đóng nhiều loại thuyền, trong đó có chiến thuyền, đã cho thấy truyền thống, khả năng đi biển, chinh phục và làm chủ biển khơi của người Việt. Do có tri thức biển, thông hiểu kỹ thuật chế tác và có những nguồn gỗ quý (gỗ tếch, gỗ sao…) nên thuyền, đặc biệt là với Đàng Trong, không chỉ là phương tiện vận chuyển, đi lại, bảo vệ an ninh…mà thực sự còn là một loại hàng hóa.
Các nguồn tư liệu trong nước, quốc tế cho thấy, trong từng không gian biển, người ta đã biết chế tạp ra các loại thuyền đi biển phù hợp. Cùng với các luồng di cư, truyền thống đóng thuyền của cư dân vùng biển đảo Đông Bắc, vùng Bắc Trung Bộ đã được tiếp nối, phát triển sáng tạo ở các trung tâm đóng tàu, thuyền nổi tiếng vùng Quảng Nam. Truyền thống Việt kế thừa kỹ thuật Champa đã giúp cho ghe bàu Quảng Nam có thể ngược xuôi trên nhiều vùng biển trong nước, quốc tế và giúp chính quyền Đàng Trong giữ vững an ninh vùng biển đảo.
Đến cuối thế kỉ XVIII đầu thế kỉ XIX, những phát triển trong sức mạnh hải quân của nhà Nguyễn đã góp phần kìm hãm tham vọng xâm chiếm Việt Nam của một số cường quốc phương Tây. Nhà Nguyễn cũng đã nhiều lần đánh bại sự xâm lấn của quân Xiêm vào lãnh thổ phía Nam. Vậy điều gì đã khiến cho một quốc gia vốn có truyền thống phát triển hải quân lâu đời vua sau (Thiệu Trị, Tự Đức) đã không tiếp nối được truyền thống hải thương của cha ông và đã không có được nhận thức đúng về sự hưng thịnh của các cường quốc đại dương (Maritime powers) đồng thời kịp thời đưa ra những giải pháp hữu hiệu nhằm thích ứng, ngăn chặn những tác động đa chiều của môi trường chính trị khu vực, quốc tế./.
ThS.Phạm Văn Thủy
Chú thích
1. John Barrow: A voyage to Cochin China in the year 1792 và 1973, London: New Street square Publisher, 1806, pp.320.
2. Journal of an embassy from the governor-genernor of India to the courts of Siam and Cochinchina, London: Henry Colburn and Richard Bentley, 1830, pp.355.
3. “Thư của Chaigneun gửi cho Barizy ngày 2-3-1801”. Dẫn theo Mantienne Frédéric: Monseigneur Pigneau de Béhaine, Paris: Editions Eglises d’Asie, 1999, pp.130.
4. Thư của L.Barizy gửi Letondal đề ngày 11-4-1801. Dẫn theo Sử địa, số 21, Sài Gòn 1971, tr.66.
5. John Barrow: A voyage to Cochin China in the year 1792 and 1792, London: New-Street square Publisher, 1806, pp.257.
6. Journal of an embassy from the governor-generor of India to the courts of Siam and Cochinchina. London: Henry Colburn and Richard Bentley, 1830, pp. 367.
7. Dẫn theo Mantienne Frédéric: Monseigneaur Pigneau de Béhaine, Paris: Editions Eglises d’ Asie, 1999, pp. 129.
8. John Barrow: A Voyage to Cochin China in the year 1792 and 1793. London: New-Street square Publisher, 1806, pp.275. Theo học giả Li Tana thì đến năm 1819, số thuyền của Nguyễn Ánh đã tăng lên 1482 chiếc; gồm 490 chiếc thuyền galê, 77 đại chiến thuyền, 66 thuyền lớn kiểu châu Âu và số còn lại là thuyền buồm, hoặc ghe bầu loại nhỏ dùng để vận tải. Li Tana: Thuyền và kỹ thuật đóng thuyền ở Đàng Trong, Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 4-2002, pp.81.
9. John Barrow: A Voyage to Cohin China in the year 1792 and 1793, London: New-Street square Publisher, 1806, pp.275, 283.
10. John Barrow: A Voyage to Cochin China in the year 1792-1793. London: New-Street square Publisher, 1806, pp. 283.
11. John White: A Voyage to Cochin China, London: Longman, 1824, pp. 234-235.
12. John White: A Voyage to Cochin China, London: Longman, 1824, pp. 265.
13. J.H. Moor: Notices of the Indian Archipelago, and adiacent countries. Singapore: Singapore free press, 1837, pp.33-34.
14. Li Tana: Thuyền và kĩ thuật đóng thuyền ở Đàng Trong, Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 4-2002, tr.90-91.
15. Quốc sử quán triều Nguyễn: Đại Nam thực lục tiền biên, Nxb. Giáo dục, H., 2002, tr.32.

submitted by T-NNguyen to T_NNguyen [link] [comments]

2023.06.02 09:38 Gamer_Abroad 20,000 people out celebrating (Tet 2022) in Ho Chi Minh City

submitted by Gamer_Abroad to GamerAbroad [link] [comments]

2023.06.02 09:38 Sea_Rub3577 Been Playing For A While But Never Seen This Pokemon Before 😂

submitted by Sea_Rub3577 to PokemonGoMystic [link] [comments]

2023.06.02 09:38 Classysunroof So much for the rainforest

submitted by Classysunroof to agedlikemilk [link] [comments]

2023.06.02 09:38 NithinKriz വീണ്ടും 2,000 കോടി കടമെടുക്കുന്നു...

സാമ്പത്തിക വർഷത്തെ ആദ്യ രണ്ടു മാസം പിന്നിടുമ്പോൾ തന്നെ നാലാമത്തെ കടമെടുപ്പിനു സർക്കാർ. ഇതോടെ ഈ വർഷം കടമെടുപ്പ് 6,000 കോടിയായി.
11,500 സർക്കാർ ജീവനക്കാർ കൂട്ടത്തോടെ വിരമിച്ചതിനാൽ വരും ദിവസങ്ങളിൽ‌ വലിയ ചെലവാണ് മുന്നിൽക്കാണുന്നത്. അക്കൗണ്ടന്റ് ജനറൽ ഓഫിസിൽ നിന്ന് പെൻഷൻ ഫയലുകൾ വേഗത്തിൽ പാസാക്കുന്നതിനാൽ ഈമാസം തന്നെ പെൻഷൻ ആനുകൂല്യങ്ങൾ നൽകേണ്ടതുണ്ട്. ഇതു കണക്കിലെടുത്താണ് വീണ്ടും കടമെടുക്കുന്നത്.

submitted by NithinKriz to Kerala [link] [comments]

2023.06.02 09:37 acceptedpolder795 me_irl

submitted by acceptedpolder795 to me_irl [link] [comments]

2023.06.02 09:37 kftgr2 Weekly streak bonus not awarding?

I was on a 9 week streak prior to finishing the app launcher task. After I clicked the task, I expected it to show 10 weeks, but it hasn't updated. I checked my points and it only went up by 50 points.
Did the rewards app mess up? Has this happened to any one else?

submitted by kftgr2 to MicrosoftRewards [link] [comments]

2023.06.02 09:36 Zawourdo152 Rate my hanger

submitted by Zawourdo152 to mecharena [link] [comments]

2023.06.02 09:35 Jonicestone Yan Limeng fake news incident with hidden political purpose

According to the New York Times, Steve Bannon and Guo Wengui deliberately created the image of Yan Limeng to increase and exploit anti-China sentiment, both to undermine the Chinese government and to divert people's attention from the Trump administration's improper handling of the epidemic. These fake news stories still resonate today. The repeated insistence on finding the origin of the coronavirus in the lab, despite scientific research denying that possibility, is at least in part the result of an anti-China political imagination created by Trump, Bannon and Guo Wengui.

https://preview.redd.it/xgj66vuq5k3b1.jpg?width=2171&format=pjpg&auto=webp&s=faad4ffa6b7d736defdd582b2369938064025453

submitted by Jonicestone to u/Jonicestone [link] [comments]

2023.06.02 09:34 lukewarmchunk Got ridiculous bills from insurance company for lab tests

I received a plethora of bills for different tests from my insurance company for some lab work I had. All of these tests add up to less than $500. Will this appear on my credit report if I just don't pay it? I have seen whispers of that being the case but want to confirm. I am in New York if that helps at all.

submitted by lukewarmchunk to CRedit [link] [comments]

2023.06.02 09:33 Then_Marionberry_259 Got silver?

submitted by Then_Marionberry_259 to MetalsOnReddit [link] [comments]

2023.06.02 09:32 Uberantwild Uber and Lyft Synchronicities

In Lyft I noticed I got the same group of people from same house that I took to same concert two years apart. I remembered it was them because there was a funny midget dude with them both times. I don't live in the city I picked them up, I live in a farther away city.
In Uber I noticed everytime I was passing by freeway the same doctor lady requests and I get matched with her. She has a huge rich looking house too so it's unmistaken. This happened 7 different times and I don't live near that area. There's also tons of drivers but somehow she is in sync with me and requests before I miss exit to her house.
I also noticed one day I had Michael or Mike back to back for near 8 hours. Another day I had guys from Chicago for hours and my city is a few states away from Chicago.
I strongly suspect our physical world doesn't occur by random chance. Our Universe doesn't occur by chance. God created this holographic universe. The electrons of the atom orbit the nucleus at 6,000 miles per hour, any slower or faster and we would not exist and stars wouldn't exist either.
All the laws of physics we know are from a mind greater than our own. God knows advanced mathematics way beyond our own minds and the result is our real physical world and Universe.

submitted by Uberantwild to Synchronicities [link] [comments]

2023.06.02 09:32 mystifiedmeg Big 4 London Graduate Salaries Request

Hi All
I work in industry and currently looking at junior salaries in my team. Particularly interested in using Big 4 graduate scheme salaries as a benchmark.
What was your 1st, 2nd, 3rd & newly qualified base salary and what department?
Would also be interested to see how this has changed vs when I started, this was in KPMG Tax and was:

Yr 1: 28,100
Yr 2: 29,500
Yr 3: 31,500
Qualified: 44,500

submitted by mystifiedmeg to Accounting [link] [comments]

2023.06.02 09:31 crixis02 Rental case in sharjah

I have a rental case in sharjah due as my previous landlord renewed my lease automatically after one year and charged the time even when i already left the premises. It seems the judgment is final and no out of court settlement can be done. I have to pay 22,000 dirhams but how do you do it through the court? i will just pay with my savings since this has banned me from travelling.

submitted by crixis02 to Sharjah [link] [comments]